Educatie – De 46 van Rademakersbroek

Speciaal voor Geef de namen een gezicht is er in samenwerking met universitaire onderzoekers onderwijs ontwikkeld. In twee blokken van vier lessen maken kinderen van groep 7/8 kennis met het vak van historisch onderzoeker en bestuderen ze in hoeverre je de politieke en maatschappelijke omstandigheden van de jaren dertig kunt vergelijken met nu. Centraal staat de vraag welke lessen we uit het verleden kunnen trekken.

Geef de namen een gezicht wil de leerlingen aanmoedigen hun eigen mening te vormen en meegeven dat je net als de mannen van het Rademakersbroek in actie kunt komen voor je ideeën, vrijheid, vrede en een betere samenleving. Op de website kunt u een onderwijspakket bestellen, waarbij een gastdocent de 8 lessen verzorgt. Zo worden de 46 mannen en hun daden herdacht en leggen de kinderen een actieve verbinding tussen toen en nu.

De mannen blijven achter op de akker, terwijl de SS’ers in de keuken van de familie Kraaijenbrink en naburige boerderijen een ontbijt eisen. Hoeden, petten en een paar dassen liggen verspreid naast de levenloze lichamen op de grond. Rond half 11 wordt een aantal boeren uit de omgeving gedwongen hen op wagens te laden en naar het kerkhof in Varsseveld te brengen, waar inmiddels een massagraf is gedolven. Na de bevrijding worden de lijken opgegraven en apart gekist. De meesten zullen in een ander deel van Nederland hun laatste rustplaats vinden.

Het hele voorjaar en de zomer is duidelijk te zien waar de mannen zijn gevallen: het tarwe groeit daar weliger en is een stuk hoger en donkerder dan de rest van het veld. Boer Evert Jan Kraaijenbrink besluit het apart te oogsten en bewaren. Hij wil niet dat zijn familie of het vee ervan eet. In juli ‘45 schrijft hij aan familie van een van de slachtoffers:

“Nog staat me iedere dag voor ogen die rijen doden daar op ons veld.. Ik wenste wel dat heel ons Nederlands volk ze had zien liggen opdat we niet vergeten wat hier geofferd is voor ons land”

Historisch onderzoek Junior

In de eerste 4 lessen krijgen de kinderen een mini-opleiding tot historisch onderzoeker junior op hun niveau. In les 1 introduceert de gastdocent de Tweede Wereldoorlog en het verhaal van de 46 mannen van het Rademakersbroek.

Het begrip geschiedenis en de onderzoeksmethoden van het project Geef de namen een gezicht worden besproken. Les 2 gaat over het interview als onderzoeksmiddel om verhalen uit het verleden te achterhalen. Geschiedenis is niet altijd ver weg, maar ook dichtbij in je familie of op straat. De leerlingen gaan zelf in groepjes van 2 of 3 iemand uit hun omgeving interviewen over de Tweede Wereldoorlog. Deze interviews worden de volgende les uitgebreid besproken. In les 3 wordt ook het begrip bronnen geïntroduceerd en hoe je daar als onderzoeker kritisch mee omgaat. Verschillende nieuwsbronnen van nu en uit de Tweede Wereldoorlog worden besproken en vergeleken. De kinderen onderzoeken een probleem of onderwerp waarover verschillende meningen bestaan. In de daarop volgende les gaan ze in de klas aan de slag met het analyseren van een actuele maatschappelijke discussie, zodat ze hun kennis uit blok 1 kunnen toepassen.

Bestellen

De jaren Dertig en nu

In de tweede helft van de lessenreeks gaan de leerlingen zelf onderzoeken in hoeverre je een vergelijking kunt maken tussen de politieke en maatschappelijke omstandigheden uit de jaren dertig en nu en welke lessen je eventueel kunt trekken.

In les 1 worden de nasleep van de Eerste Wereldoorlog, de crisis en de opkomst van het fascisme bestudeerd. De focus ligt op de periode vóor de Tweede Wereldoorlog. In de les daarop kijken we naar het begrip populisme. Welke uitingen doen populistische politici en welke omstandigheden liggen aan de opkomst van het populisme ten grondslag? In les 3 wordt zonder oordeel en met oog voor de complexiteit een zeer voorzichtige vergelijking gemaakt tussen de jaren dertig en nu. Welke mechanismen waren er toen aan het werk; wat zien we nu? Het doel is dat een leerling als zelfstandig onderzoeker een eigen analyse maakt en zo haar of zijn eigen mening vormt. In de laatste les gaan we kijken wat voor ideeën de 46 mannen van het Rademakersbroek over hun tijd hadden en hoe zij zich als reactie daarop inzetten voor vrede, vrijheid en een betere samenleving.

Lespakket 2

Bestellen

De graankorrels worden verwerkt in het monument aan het Rademakersbroek dat op 4 mei 1949 wordt onthuld, waarop een gedicht van Garmt Stuiveling staat:

Warm bloed doordrenkt onze velden
En rijker rijpte hier het graan
O, mocht, uit het offer dier helden
Zulk een oogst van vrijheid ontstaan!

De 46 van het Rademakersbroek

Alle mannen zijn zogenaamde Todeskandidaten uit gevangenis De Kruisberg van de Sicherheitsdienst in Doetinchem. Ze zijn pas in de laatste maanden van de oorlog opgepakt, maar zullen de bevrijding net niet halen: slechts 4 weken na hun dood wordt Aalten en omgeving bevrijd. Tot onnoemelijk leed van de families die zij achterlaten: (zwangere) vrouwen, kinderen, ouders, broers en zussen. Ook volgende generaties zullen onder dit trauma gebukt gaan. Onder deze 46 mannen zijn kopstukken van het verzet uit de randstad, Gelderland en Overijssel. Zoals Dionisius Bakker (65) uit Nunspeet, drijvende kracht achter het Verscholen Dorp op de Veluwe; CPN’er Jan Fleer (23) uit Amsterdam, die met zijn broer Max op grote schaal illegale kranten stencilde en bezorgde; gemeenteambtenaar Wouter van Dam (39), grondlegger van het verzet in Harderwijk, die met vervalste persoonsbewijzen tientallen mensen het leven redde; en Derk te Rietstap (31), die met zijn Trouw-groep spil was van het verzet in Hardenberg.

Geef de namen een Gezicht

Het project Geef de namen een gezicht onderzoekt de persoonlijke verhalen en achtergrond van de 46 gefusilleerde mannen. Het is een initiatief van het Nationaal Onderduik-museum in Aalten in samenwerking met de Oorlogsgraven-stichting en mogelijk gemaakt door het vfonds en VWS in het kader van 2018 Jaar van Verzet. Hebt u meer informatie over een van deze mannen? Neemt u dan contact op met het Nationaal Onderduikmuseum: projectleider Kirsten Zimmerman.

Linktekst