De 46 van Rademakersbroek

Gefusilleerd

Op 2 maart 1945 rond 8 uur ‘s ochtends worden 46 mannen gefusilleerd op een akker aan het Rademakersbroek bij Varsseveld in de Achterhoek. De jongste is 18, de oudste 65 jaar. Het land hoort bij boerderij De Tol aan de Aaltenseweg, waar de familie Kraaijenbrink woont. Vlakbij zijn de zondagavond ervoor vier door verzetsgroep De Bark vermoorde Duitse militairen gevonden in hun half opgeblazen auto. Het drama bij het Rademakersbroek is de represaille. Boer Evert Jan Kraaijenbrink zal na de oorlog een nauwkeurig verslag van de fusillade schrijven.

Met een zachte lentebries is het de vroege ochtend van een prachtige voorjaarsdag. Op de zandweg naast de boerderij staat een gesloten vrachtwagen, waar aan de achterkant gevangenen uitspringen, de handen geboeid op de rug. Rondom hen wemelt het van de Duitse en Hollandse SS’ers. Er staan militaire auto’s, motoren en twee vrachtwagens vol Duitse soldaten: het executiepeleton. Omdat er Engelse jagers in de lucht zijn, staan de Duitsers dichtbij De Tol.

De groep wordt het nog winterse tarweveld achter de boerderij opgedreven en in drie rijen opgesteld, schuin achter elkaar, met hun rug naar de boerderij. Een Duitse militair leest het doodsvonnis, dat een Nederlander vervolgens vertaalt. Een paar mannen vragen tevergeefs of ze nog een afscheidsbrief mogen schrijven. Dan klinken de karabijnen van het executiepeloton. Met het eerste salvo wordt het oostelijke deel van de groep in de rug geschoten en valt voorover. Met het tweede salvo de andere helft. Daarna stappen een Duitse en een Nederlandse SS’er over de lichamen en geven waar nodig een genadeschot. Rond half 11 volgt de laatste gang van de 46 van het Rademakersbroek op wagens van boeren uit de omgeving naar een massagraf op het kerkhof in Varsseveld.

Lees meer

De 46 van het Rademakersbroek

Alle mannen zijn zogenaamde Todeskandidaten uit gevangenis De Kruisberg van de Sicherheitsdienst in Doetinchem. Ze zijn pas in de laatste maanden van de oorlog opgepakt, maar zullen de bevrijding net niet halen: slechts 4 weken na hun dood worden Aalten en omgeving bevrijd. Tot onnoemelijk leed van de families die zij achterlaten: (zwangere) vrouwen, kinderen, ouders, broers en zussen. Ook volgende generaties zullen onder dit trauma gebukt gaan. Bij deze 46 mannen zitten kopstukken van het verzet uit Gelderland en Overijssel, zoals Dionisius Dirk Bakker (65 jaar) uit Nunspeet, drijvende kracht achter het Verscholen Dorp op de Veluwe; gemeenteambtenaar Wouter van Dam (39 jaar), grondlegger van het verzet in Harderwijk, die met vervalste persoonsbewijzen tientallen mensen het leven redde; en Derk te Rietstap (31 jaar), die met zijn Trouw-groep spil was van het verzet rondom Hardenberg.

Geef de namen een gezicht

Het project Geef de namen een gezicht onderzoekt de persoonlijke verhalen en achtergrond van de 46 gefusilleerde mannen. Het is een initiatief van het Nationaal Onderduikmuseum in Aalten in samenwerking met de Oorlogsgravenstichting en mogelijk gemaakt door het vfonds en VWS in het kader van 2018 Jaar van Verzet. Hebt u meer informatie over een van deze mannen? Neemt u dan contact op met het Nationaal Onderduikmuseum: projectleider Kirsten Zimmerman.

Neem contact op

Kirsten Zimmerman

Kirsten Zimmerman vertelt ook regelmatig over de 46 mannen in de voormalige gevangenis De Kruisberg in Doetinchem, waar een expositie van Stichting Doetinchem Herdenkt over de Tweede Wereldoorlog is te zien met portretten en informatie over de 46 van het Rademakersbroek.

Educatie

Speciaal voor Geef de namen een gezicht is er in samenwerking met universitaire onderzoekers onderwijs ontwikkeld.

In twee blokken van vier lessen maken kinderen van groep 7/8 van de basisschool of klas 1 en 2 van de middelbare school kennis met het vak van historisch onderzoeker en bestuderen ze in hoeverre je de politieke en maatschappelijke omstandigheden van de jaren dertig kunt vergelijken met nu. Centraal staat de vraag welke lessen we uit het verleden kunnen trekken. Geef de namen een gezicht wil de leerlingen aanmoedigen hun eigen mening te vormen en meegeven dat je net als de mannen van het Rademakersbroek in actie kunt komen voor je ideeën, vrijheid, vrede en een betere samenleving. Op de website kunt u een onderwijspakket bestellen, waarbij een gastdocent de 8 lessen verzorgt. Zo worden de 46 mannen herdacht en leven hun daden voort.

Ga naar pakketten

Bestellen

Evert van Grevengoed

Abram Arie IJzerman

IJsbrand Willem den Drijver

Jan Jacob de Groot

Cornelis Joan Louwerens

Mannes Grendelman

Gijs Albertus Schaftenaar

Gerrit Toerse

Jan Blankestijn

Hendrik Gerard van Geen

Gerrit Jan Schutten

Albert Timmerman

Geert Salomons

Roelof Seinen

Derk Jan te Rietstap

Jan van der Haar

Hendrik van Wezel

Jan Wijngaarden

Luther Anne Elisa Kortlang

Franciscus Leonardus Boks Scholten

Wouter van Dam

Willem Gerritsen

Jan de Vries

Hermannes Schuurman

Gerrit Arend Meerhof

Christiaan Lambertus Brummer

Gerrit Griemink

Petrus Johannes de Kok

Johannes Karel Sjouke Anema

Gerhardus Johannes Lovink

Jan Cornelis Hendrik Fleer

Wolter Oordt

Leendert Sietse Hohoff

Teunis van Zwetselaar

Willebrordus Hermanus Gregorius Cornelis van den Heuvel

Willem van der Sluis

Gerhardus Hendrikus ten Voorde

Jacobus Franciscus Gerrit Bouwman

Oswald Reinhold Wilhelm Assmann

Gerrit Jan Ormel

Dionisius Dirk Bakker

Hilbrand Johannes Baar

Jan Cornelis Hendrik Fleer

Albert Bols

Gerrit Luichies

Pieter Bastiaan Jan IJzerman